"မူးယစ္ေဆးစြဲသူတစ္ေယာက္နဲ႔ စကားေျပာနည္း"

ေဆးစြဲတာပဲျဖစ္ျဖစ္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါးတစ္ခုခုကို စြဲလမ္းေနတဲ့သူတစ္ေယာက္နဲ႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေျပာဆိုဆက္ဆံတဲ့ေနရာမွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ဘ၀င္ႀကီးနဲ႔ အထာကိုင္ကာ သူ႔ကိုေတာ့ ႏွိမ္​ခ်တဲ့ စိတ္သေဘာျဖင့္ မဆက္ဆံဖို႔ အဦးဆံုး သတိေပးပါရေစ။

ဘယ္သူမွေတာ့ ေဆးစြဲေနသူတစ္ေယာက္ကို ဘယ္လိုစကားမ်ိဳး ေျပာရမလဲဆိုတာ အလိုအ​ေလ်ာက္​ သိပါ့မလဲ။ သို႔ေသာ္လည္း မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲေနသူမ်ား၊ ေဆး၀ါးတစ္ခုခု စြဲလမ္းေနသူမ်ား အ၀န္းအ၀ိုင္းမွာ ေနထိုင္ အလုပ္လုပ္ေနေသာသူမ်ားကေတာ့ ဘယ္လိုေျပာဆိုဆက္ဆံတာက ထိေရာက္မႈ႐ွိတယ္ဆိုတာ ႐ွာေဖြေတြ႕႐ွိခဲ့ၿပီးျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ဒါက အျမဲတေစ အခက္​အခဲတစ္ခုပါ။ သူတို႔ ပတ္​၀န္​းက်င္​က ဘယ္သူသည္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲျငိေနတဲ့ အေျခအေနေရာက္ေနတယ္ဆိုတာ ေသခ်ာမသိရဘူးေလ။ စာဖတ္သူနဲ႔ အေျပာအဆို အဆက္ဆံ သိပ္အဆင္မေျပေသာ ခ်စ္ခင္ရသူတစ္ေယာက္က မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းေနသူျဖစ္ေၾကာင္း ေဖြ႐ွာေတြ႕လိုက္ရင္ အထိတ္​တလန္​ ့ ျဖစ္ရမွာ ေသခ်ာသလို အဆက္အဆံ ျပန္အဆင္ေခ်ာဖို႔ ေဆးနည္းတစ္ခု ႐ွိရမွာမဟုတ္လား။

ဒါေပမဲ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေမ်ွာ္လင့္နိုင္ခဲ့တာထက္  ေကာင္းမြန္တဲ့ ရလဒ္ထြက္ေပၚမယ့္ ေျပာဆိုဆက္ဆံတဲ့ နည္​းလမ္​းေတြ႐ွိပါတယ္။ ေဆးစြဲတဲ့သူကို ေဆးဆက္သံုးနိုင္ေအာင္ အကူအညီအေထာက္အပံ့ေပးေနတဲ့ အေနအထား႐ွိသူက ေဆးစြဲသူကို ဆက္ဆံမႈခဲယဥ္းတာထက္ ႏိႈင္းယွဥ္လိုက္ရင္ ပိုေကာင္းတဲ့ ဆက္ဆံေရးနည္းလမ္းေတြေပါ့ဗ်ာ။ ေဆးစြဲေနတဲ့သူကို ျငင္းပယ္ရင္ လိမ္ညာေနရင္ေတာ့ အျပန္အလွန္ေျပာဆိုဆက္ဆံတဲ့ေနရာမွာ အဆံုးသတ္သြားပါလိမ့္မယ္။ စာဖတ္သူက သူ႔ကို ဘယ္လိုေတြ ဂ႐ုစိုက္ေၾကာင္း အေလးထားေၾကာင္း ျပသေနတာေတာင္မွ ဇာတ္လမ္းဆံုးသြားမွာပါ။

ၾကင္​နာမႈ႐ွိပါ (Always Be Kind to Someone With an Addiction)

အျမဲတေစ ၾကင္နာျခင္းနဲ႔ စာနာ႐ိုင္းပင္းတတ္မႈလုပ္ရပ္ ျပဳမူက်င့္ၾကံမႈေတြကို ဂ႐ုတစိုက္ ျပသလိုက္ပါ။ ဒါက ေဆးစြဲသူ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕ တုန္႔ျပန္မႈကို ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ရႏိုင္ေသာ နားလည္ရခက္တဲ့ လ်ိွဳ႕၀ွက္ခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ မူးယစ္ေဆး၀ါး စြဲလမ္းျခင္းဟာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းအတြင္းမွာ အလြန္ အသေရပ်က္ေစပါတယ္။ ေဆးစြဲသူ တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ အျခားသူေတြက အျပစ္႐ွာၾက၊ ဆဲေရး ေစာ္ကားမွာ၊ ေသးသိမ္ သိမ္ငယ္ေစမွာ၊ သူငယ္ခ်င္းေတြရယ္ မိသားစု၀င္ေတြရယ္က သူတို႔ကို ျငင္းပယ္ ကန္ထုတ္မွာ ေမ်ွာ္လင့္ၿပီးသားပါ။ သူတို႔ရဲ႕ အမူအက်င့္ အားလံုးကို လက္မခံႏိုင္ေသာ္ျငား ကြၽန္ေတာ္တို႔က ျဖစ္တည္ေနမႈကို လက္ခံေပးလိုက္လ်ွင္ ႏွစ္ဦးသားၾကား အျပစ္မွခြင့္လႊတ္ျခင္းနဲ႔ ျပန္လည္က်န္းမာ နလံထူဖို႔ တံတားတစ္စင္း စေဆာက္ႏိုင္ပါၿပီ။

ကိုယ္ကေျပာသေလာက္ သူကေျပာတာကိုလည္း နားဆင္ေပးပါ (Listen to Person With the Addiction at Least as Much as You Talk)

သူတို႔သည္ စာဖတ္သူ ခ်စ္ခင္ရေသာသူ တစ္ေယာက္ေယာက္ ဟုတ္သည္ျဖစ္ေစ မဟုတ္သည္ျဖစ္ေစ အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းလာတယ္ဆိုေသာ ျပဳမူက်င့္ၾကံပံုကို သေဘာမတူတာေတာင္မွ စကားျဖတ္ေျပာျခင္း သို႔မဟုတ္ အျပစ္႐ွာျခင္းေတြ မျပဳလုပ္ဘဲ နားေထာင္ေပးမွသာလ်ွင္ ေဆးစြဲသူ တစ္ေယာက္က ယံုၾကည္စိတ္ခ်စြာ ဖြင့္ေျပာလာမွာျဖစ္ပါတယ္။ အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာေတြေပၚက သူတို႔ေတြ စြဲလမ္းေနတဲ့ မူးယစ္​​ေဆး၀ါးအေၾကာင္း ႐ွာေဖြဖတ္႐ႈၿပီးေနာက္ ေဆးစြဲသူမ်ားရဲ႕ဘက္က အျမင္ကို နားလည္ႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားပါ။

ေ႐ွ႕ေနာက္ညီပါ (Always Be Consistent)

ေဆးစြဲသူ တစ္စံုတစ္ေယာက္နဲ႔ က်ြန္ေတာ္တို႔ ေျပာဆိုဆက္ဆံတဲ့ အခ်ိန္တိုင္း ေျပာဆိုတဲ့ စကားလံုးမ်ားနဲ႔ ျပဳမူလုပ္ေဆာင္ခ်က္ ညီၫြတ္ေနရပါမယ္။ သူတို႔ကို ေပးခ်င္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္က အေျပာင္းအလဲမ႐ွိစြာ က်န္ေနရတာမ်ိဳးေလ။ ဒါမွသာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ဘာလိုခ်င္တယ္ သို႔မဟုတ္ သူတို႔အေပၚ ဘာေမ်ွာ္လင့္သလဲဆိုတာ နားလည္မႈ မလြဲမွာ မဟုတ္လား။ ဥပမာ - ကြၽန္ေတာ့္ ပါတနာက အရက္ေသာက္ျခင္းဆိုင္ရာျပႆ နာ တစ္ခု႐ွိေနတယ္လို႕ က်ြန္ေတာ္ထင္မိေၾကာင္းမေျပာလိုက္ဘဲ ညစာစားၿပီးေနာက္ ၀ိုင္တစ္ပုလင္း ေ၀မ်ွလိုက္ပါတယ္။

ခန္႔မွန္းရမခက္ေစနဲ႔ (Try to Be Predictable)

ေဆးစြဲသူမ်ားရဲ႕ စကားလံုးမ်ားရယ္ ျပဳမူက်င့္ၾကံပံုေတြရယ္က ေတာ္ေတာ့္ကို ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းရမလြယ္ကူတဲ့အထဲမွာပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း ဥပမာေကာင္း တစ္ခုျဖင့္ ခ်ိန္ညႇိျပျခင္းက သူတို႔အတြက္ အကူအညီ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးစြဲသူ တစ္ေယာက္ရဲ႕ ပတ္​၀န္​းက်င္​မွာ စာဖတ္သူအေနျဖင့္ အလိမ္အလွည့္ စကားမေျပာ မွန္​ကန္​႐ိုးေျဖာင့္တဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကိုသာ ေျပာဆို ျပဳမူျခင္းျဖင့္ ခန္႔မွန္းရလြယ္ကူသူျဖစ္ေနပါေစ။ အံ့အားသင္​့စရာ အံ့ၾသစရာဆိုတဲ့ ကိစၥရပ္မ်ားဟာ သူတို႔ကို ႀကီးမားေသာ အခက္အခဲနဲ႔ ေၾကာင့္ၾကစိတ္မ်ားေပးတယ္လို႔ ခံစားတတ္ၾကပါတယ္။

ေမတၱာေပးပါ ၊ ေမတၱာျပပါ (Show Unconditional Love or Concern)

မူးယစ္​​ေဆး၀ါးအေပၚ သူတို႔ဘယ္ေလာက္ ျပင္းျပင္းျပျပ စြဲလမ္းေနသည္ ျဖစ္ပါေစ စာဖတ္သူအေနျဖင့္ ခ်စ္ခင္ေနဆဲ သို႔မဟုတ္ ဂ႐ုစိုက္ေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း သူတို႔သိပါေစ။ အစစ္အမွန္ သို႔မဟုတ္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် မ႐ွိေသာ္လည္း အနည္းဆံုးေတာ့ သူတို႔ရင္ထဲက မိမိအေပၚ ယံုၾကည္​မႈ ရပါတယ္။ သူတို႔ အတြက္ အကူအညီ ရမွာလား မရလား မေသခ်ာေသာ္လည္းေပါ့ေနာ္။ သည္ဟာက မိမိအေနနဲ႔ မည္ကဲ႔သို႔ျဖစ္ျဖစ္ သည္းခံရလိမ့္မယ္လို႔ မဆိုလိုပါဘူး။ ေဆးစြဲသူ အေနနဲ႔ ဘယ္လိုအေျခအေနေတြဆို စာဖတ္သူ သည္းမခံဘူးဆိုတာလည္း သိပါေစ။

ကန္႔သတ္ခ်က္ေလးေတြထားဖို႔လိုသလို အဲသလိုထားတဲ့အတြက္လည္း မေၾကာက္လန္႔ရပါ။ သူတို႔ ေဆးစြဲတဲ့ ျပဳမူက်င့္ၾကံပံုအရ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ စာဖတ္သူက မျပဳလုပ္ပါဘူးဆိုတာျပဖို႔ လိုက္နာရမယ္။ ဒါမွမဟုတ္​ စိတ္ဓာတ္ေရးရာအရ  သူတို႔ကို အျပစ္ေပးတာမ်ိဳးလည္း ေ႐ွာင္႐ွားရပါမယ္။

ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္မွာ ၀ိုင္​း၀န္​းကူညီ (Support the Process of Change)

စာဖတ္သူအေနျဖင့္  မူးယစ္သံသရာက ႐ုန္းထြက္တဲ့ ေျပာင္းလဲျခင္း အေပၚ ေထာက္ခံေၾကာင္း ၀ိုင္​း၀န္​းကူညီဖို႔ လိုလိုလားလား႐ွိေၾကာင္း ေဆးစြဲသည့္လူအား သိခြင့္ေပးပါ။ ဥပမာ - သူတို႔​နဲ႔ မိသားစု၀င္ေတြစီ အတူလိုက္ေပးတာ သို႔မဟုတ္ ႏွစ္ဦးသား အနာဂတ္အတြက္ အလံုးစံု တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးၾကျခင္းမ်ိဳးေပါ့။ သို႔ေပမယ့္ မိမိကိုယ္တိုင္က ေျပာင္းလဲမႈကိစၥ အေၾကာင္းရင္းခံမွာ အားတက္​သ​ေရာ ႐ွိေနမႈသည္ ေဆးစြဲေနသူရဲ႕ အားတက္​သ​ေရာ ႐ွိမႈထက္ ျမင့္ေကာင္း ျမင့္ေနႏိုင္ပါတယ္။

ေဆြးေႏြးႏွစ္သိမ့္ျခင္းႏွင့္ နားလည္သေဘာေပါက္ျခင္းမွ အက်ိဳးအျမတ္တစ္ခုစတင္တာနဲ႔ ေဆးစြဲေနသူရဲ႕ ရပ္တည္ခ်က္ေျပာင္းလဲျခင္း စေကာင္းစတင္ႏိုင္တာပါပဲ။ စာဖတ္သူတို႔အေနနဲ႔  အေျပာင္းအလဲ ျပဳလုပ္ၿပီး ဘယ္လိုအေျခအေန႐ွိေၾကာင္း ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ႐ွာၾကည့္ခ်င္တဲ့ စိတ္ဆႏၵမ်ိဳး သူတို႔လဲ ထပ္တူ႐ွိပါတယ္။

သူတို႔ နိယာမအတိုင္းလုပ္ပါ (Do It Their Way)

ေဆးစြဲသူ တစ္ေယာက္ရဲ႕ အမူအက်င့္ ျပဳမူေနထိုင္ပံု ဥပမာ - အသက္မျပည့္ေသးဘဲ အရက္ေသစာေသာက္ျခင္း သို႔မဟုတ္ စာဖတ္သူရဲ႕ အိမ္မွာ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး လာေရာက္သံုးစြဲေနျခင္း စသည္တို႔နွင့္ ပတ္သက္၍ ဘယ္အရာက လက္မခံႏိုင္ဘူးလဲဆိုတာ မိမိအေနျဖင့္ ႐ွင္းလင္းခိုင္မာစြာ အျပည့္အ၀ သိထားေသာ္လည္း အေရးပါတဲ့ ေျပာင္းလဲမႈတစ္ရပ္အတြက္ သူတို႔ဘယ္လိုေဖာ္ေဆာင္မလဲဆိုတာမွာ စာဖတ္သူအေနနဲ႔ သေဘာထားေပ်ာ့ေျပာင္းရမည္ ျဖစ္ၿပီး၊ ဘာဘယ္လိုလုပ္ဟု အမိန္႔ေပးျခင္းမ်ိဳး မသက္ေရာက္ေစဘဲ သူတို႔ဘယ္လိုနည္းလမ္းမ်ိဳးကို သေဘာက်လည္းဆိုတာ ဆန္းစစ္ၿပီးမွ အဲ့သလိုနည္းလမ္းနဲ႔ အကူအညီေပးခြင့္ကို ကမ္းလွမ္းပါ။ ေဆးစြဲသူတို႔ကိုယ္ပိုင္တြက္ဆျပဳလုပ္ ေျပာင္းလဲသည့္ လုပ္ရပ္မ်ားသည္ ထိခိုက္နစ္နာမႈ နည္းႏိုင္သည္ဆိုပါက စာဖတ္သူ ေမ်ွာ္လင့္ေနတဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူး ထပ္တူအေျဖထြက္ဖို႔ အတြက္ သူတို႔ လမ္းေၾကာင္းအတိုင္း ေဖာ္ေဆာင္ခြင့္ေပးလိုက္ပါ။

အကူအညီရႏိုင္မယ့္ ေနရာ႐ွာပါ (Seek Information on Where to Get Help)

လူေတြအေနနဲ႔ သူတို႔ေတြ မူးယစ္​​ေဆး၀ါး စြဲလမ္းတဲ့ ကိစၥအေပၚ ႐ွက္စိတ္၀င္တတ္ၾကၿပီး ရဲဌာန သို႔မဟုတ္ အျခားအာဏာပိုင္ အဖြဲ႔အစည္းေတြကို အေၾကာင္းၾကားခံရမွာ ေၾကာက္လန္႔ၾကပါတယ္။ ဒါကလည္း သူတို႔ေတြကို အကူအညီေပး သူတို႔ေတြအကူအညီ႐ွာၾကတဲ့အခါ အႀကီးမားဆံုး အတားအဆီး အ​ေႏွာင္​့အယွက္​ပါ။ ဘယ္ေနရာ ဘယ္လိုဌာနမွာ အကူအညီ ရယူႏိုင္တယ္ဆိုေသာ သတင္းေတြ ႐ွာေပး စံုစမ္းေပးခြင့္ ကမ္းလွမ္းပါ။ ေဆးသံုးစြဲမွုစြန္႔လႊတ္ မယ့္သူကို `ဒါဟာ မင္းကိုယ္ကို မင္း ကယ္တင္တာပဲ´လို႔ နားလည္ေအာင္ ဦးတည္ခ်က္ထားေျပာျပရပါမယ္။အေျခအေနနဲ႔အခ်ိန္အခါလိုက္ၿပီး အဆင္ေျပေအာင္ အကူညီေပးျခင္း၊ အကူအညီေတြ ရရွိေနမွုကို ျမင္ေတြ႕ရျခင္း၊ သူ႕ရဲ႕အတြင္းစိတ္ဓာတ္ေရးရာနဲ႔ ျပင္ပလုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြတိုးတက္လာျခင္း တို႔ကို ရရွိခံစားသိရွိလာရျခင္းျဖင့္ `ဤသို႔ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိ႐ွိေျပာင္းလဲရတာျဖစ္ေၾကာင္း´ ျမင္ေတြ႕ေစလိုက္ပါ။

ကိုယ့္အတိုင္းအတာကို သိခြင့္ေပးပါ (Always Let an Addict Know Your Limits)

ေဆးစြဲသည့္လူက ေျပာင္းလဲဖို႔ စိတ္မပါသည့္ လကၡဏာေပၚေနမယ္၊ စာဖတ္သူကလည္း သူတို႔ မူးယစ္ေဆးစြဲလန္းမႈအေပၚ စြဲမက္ေနစဥ္ကာလအတြင္း ေစာင့္ၾကည့္လိုစိတ္ မ႐ွိေတာ႔ဘူးလို႔ ခံစားရတဲ့အခါ ေအးေဆးသက္သာ သူသိသြားပါေစ။ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ျခင္းက အဲ့သလိုအခ်ိန္မွာျပဳလုပ္ဖို႔ ေကာင္းမြန္တဲ့ ေနရာတစ္ခုပါ။ ေဆးစြဲတဲ့ လူတစ္ေယာက္က သူတို႔ရဲ႕ ျပဳမူက်င့္ၾကံပံုမွာ စာဖတ္သူအေပၚ အဘယ္ကဲ့သို႔ ဒုကၡမ်ားေစတယ္ဆိုတာ မသိဟန္ေပါက္ေနလ်ွင္ သို႔မဟုတ္ မသိက်ိဳးကြၽံျပဳေနလ်ွင္ သူတို႔မွာ တစ္ခုခုေကာင္းေအာင္ အေျပာင္းအလဲလုပ္ရန္ ဘာအက်ိဳးအေၾကာင္းမွ မ႐ွိပါဘူး။

Alex Aung (1 Oct 2018)

Ref: Communicating With Someone Who Has an Addiction
Be Supportive Without Letting Yourself Down
By Elizabeth Hartney, PhD | Reviewed by Steven Gans, MD